Het kostte een dag stevig werken, maar het resultaat mag er zijn. Het bekende aardkundig monument op de zuides van Donderen is weer in volle glorie te bewonderen. Gerrie Koopman en Harm van Eldik tekenden voor het herstel. Eerder dit jaar bleek dat het aardkundig monument bij Donderen, beter bekend als ‘De Steilrand van Donderen’ …
De Steilrand ligt op de zuides van Donderen (rode stip), in de bocht van de Oosterwaterweg.
De gebleekte laag in het profiel is de Laag van Usselo, die in het warme Alleröd is ontstaan (-12,850 – 11.650 jaar geleden). de gebleekte laag ontstond door de uitlogende werkeing van een vegetatiedek in die tijd, dat voornamelijk uit kruiden, struiken als jeneverbes en bomen als berk en den bestond. De gemiddelde zomertemperatuur tijdens het Alleröd lag tussen 13 en 16 graden Celsius, iets kouder dan vandaag de dag. De laatsate 3000 jaar van de Weichsel-IJstijd wordt gekenmerkt door een abrupte afwisseling van warme en koude fasen. De Laag van Usselo bevat houtskooldeeltjes, een teken dat zich in dit tijdsbestek bosbranden hebben voorgedaan. Over de oorzaak van deze bosbranden wordt gespeculeerd.
Het oude profiel grensde direct aan het naastgelegen akkerland. Het steile profiel is kwetsbaar omdat het uit los materiaal bestaat. Het meest gevoelig voor weersomstandigheden (uitdroging, wind en regen) is de bovenste zandlaag. Deze laag bestaat uit relatief grofkorrelig, leemarm zand, dat weinig binding bezit. Dit oude profiel is inmiddels verdwenen. Het is vervangen door twee nieuwe, minder steile profielwanden.
De bijschriften op de foto verklaren de verschillende zandlagen en sommige structuren daarin.
Keizandniveau met Scandinavische zwerfstenen. Het dunne laagje is het restant dat overbleef nadat zwel in het warme Eemien als tijdenws het koude Pleniglaciaal van de laatste ijstijd een ca. 1-2 meter dikke laag chemisch sterk verweerde keileem uitgespoeld en deels verwaaid werd. Hierbij werden alle fijnere bestandelen door sneeuwdooiwater en wind afgevoerd, het zwaardere materiaal bleef ter plaatse liggen.
De lichtkleurige vlekjes in het zand zijn doorsneden van graafgangen van mestkevers. Bij bodemkundigen en amateurgeologen staan deze ronde en vingervormige doorsneden bekend als ‘vingers van Hoeksema’. Ir. K.J.Hoeksema was een bekend bodemkundige in Wageningen en noemde deze structuren die over in Nederland in hoger legen zandgebieden voorkomen’vingers’.
Na een aantal dagen met regenbuien wordt de zichtbaarheid van de afzonderlijke zandlaagjes minder duidelijk. Vooral op plaatsen waar het zand fijnkorreliger is en ook leemhoudend neemt de detaillering erg af. De toplaag in het profiel is lichter gekleurd dekzand en bestaat uit relatief grof, door wind verplaatst leemarm zand. Ook de lichter getinte zandlaagjes verder naar ondereren bestaan uit door wind verplaatst zand.
Detail van de foto hierboven. De ca. 14 mm brede gangen zijn gegraven door de driehoornmestkever. Deze zwarte kevers graven met name op hoger gelegen en daardoor drogere zandgronden gangen onder mestkeutels van herkauwers en konijnen. Onderin de gang wordt een eitje gelegd, waaruit een larve kruipt. deze leeft op een dieet van mest. de graafgangen kunnen wel een meter diep zijn. verlaten gangen raken opgevuld met ingespoeld en ingewaaid zand dat zich door een lichtere kleur tegen het omringende zand aftekent.
De nieuwe ofielwand is door zijn afschuining hopelijk minder kwetsbaar. Het bestaat uit twee haaks op elkaar gegraven wandgedeelten. De ontsloten zandlagen zijn bijzonder goed zichtbaar. Het onderliggende witte glimmerzand dateert uit de Elster-IJstijd. Deze laag wordt door een dunne laag met keitjes (keizand, Aaale-IJstijd) gescheiden van het daarboven gelegen zandpakket dat uit de Weichsel-IJstijd stamt.
In de oostelijke zandwand is een brede wigvormige structuur aangesneden, die gevuld is met gecryoturbeerd keileem zand en stenen. Het is waarschijnlijk een vorstwig die in het zeer koude Pleiglaciaal in de laatste ijstijd is ontstaan. De geringe deiepte van de vorstwig is opvallend.
